بسم الله الرحمن الرحیم

آیا اسماء که الله به آدم یاد داد باعث شد آدم لایق جانشینی در زمین شود؟

اگر هدف شما از مراجعه به این مقاله این است بدانید آن اسماء که الله بر آدم عرضه کرده چه بوده اند، با آن ها چه قدرت هایی به آدم داده شده، ما در این مقاله به این موضوع نمی پردازیم. چون اساسا هدف از این واقعه این نبود. آنهایی که از این واقعه گمراه شدند و آن را کج فهمیدند، کسانی هستند که به جای بحث اصلی به حاشیه پرداختند. حاشیه یعنی این، آن اسامی چه بوده اند؟ آیا قدرت خاصی به آدم بخشیده اند؟ آن اسامی باعث شدند که آدم شایسته جانشینی شود؟

ادعای گمراهان این بوده که الله به حضرت آدم اسماء را یاد داده پس آدم عالم همه چیز دان شده، چون آن اسامی علم اسرار آفرینش بوده است. از طرفی ملائکه اظهار ناتوانی کردند از بیان آن اسماء، پس علم به این اسماء موجب برتری آدم است و به این ترتیب او شایسته جانشینی بروی زمین شد.

مسئله این نیست. اجازه دهید تصویر ذهنی از موقعیت و زمانی که این مکالمه در آن صورت می گیرد در اختیارتان قرار دهم.

این مکالمه درست بعد از زمانی است که آدم (به تنهایی) خلق شده است یعنی آدم هنوز در بهشت ساکن نشده، این صحنه درست در زمان بعد از جان گرفتن آدم و در عرش الله اتفاق افتاده است. چون آدم را بعد از آن که ابلیس از عرش رانده می شود است که به بهشت می فرستند. ولی در اینجا "ابلیس" هنوز در عرش است و همراه دیگر فرشتگان مقرب الله در این جمع حضور دارد. پس حاضران در این جمع الله، آدم و ملائکه ( و البته ابلیس) هستند.

غرور و تکبر ابلیس به این که او عالم و دانا است، ممکن است بر روی دیگر ملائکه تاثیر کرده باشد، ممکن است ابلیس با این وسوسه به فرشتگان که: "الله تمام علم را به شما آموخته پس الله چیزی بیشتر از شما نمی داند" ملائکه را سرگردان کرده باشد. چون فرشتگان می گویند چرا کسی را در زمین خلیفه قرار می دهی در حالی که در آینده فساد می کند؟ این نشان می دهد فرشتگان با توجه به علم خود به این نتیجه رسیدند، آدم با این ویژگی ها، بروی زمین قطعا فساد (ناسپاسی) و خونریزی می کند. برای همین می گویند: ما تو را حمد می کنیم این کافی است! این جمله آنها که "ما تو را ستایش می کنیم" گویای آن است که هدف از آفرینش انسان را هم آگاه بودند منتها باز هم درک نمی کردند که چرا نتیجه گیری آنها بایست غلط باشد؟ چون همه جوانب امر را بررسی کرده و سپس نظر داده بودند! مگر الله که دانای مطلق است این را نمی داند که او فساد می کند؟ این غرور ممکن است از تاثیرات ابلیس باشد! کما این که ابلیس انسان را با وسوسه جاودانگی فریفت، ممکن است فرشتگان را با وسوسه دانایی فریفته و باعث این غرور در آنها شده باشد. شایسته نیست دانای مطلق بفرماید این خلیفه بروی زمین است و مخلوق او تصور کند که مگر او نمی داند این فساد می کند؟ بنظر می رسد فرشتگان با تکیه به علم خود یقین داشتند که از همه لحاظ روی این حرف اندیشیده اند و آن را بی نقص می دانسته اند که تصمیم بر بیانش گرفته اند

آیا مگر الله این را نمی داند، انسانی که خودش ساخته و قطعا از همه آگاه تر به خصوصیات اوست، دست به فساد می زند؟ تمام این داستان هدفش این است بگوید الله می داند انسان فساد و ناسپاسی می کند ولی در او چیزی دیده و از او چیزی می داند که هیچ کس ندیده و نمی داند.

پس چرا فرشتگان این سوال را می پرسند؟ باید به نتیجه این واقعه که اخراج ابلیس بخاطر غرورش از عرش است توجه نمود. ممکن است غرور ابلیس که نتیجه اش نافرمانی بود بر دیگر ملائکه نیز تاثیر کرده باشد و الله خواسته باشد که عرشش را از وجود مغرور ها پاک کند.

لازم است الله عرش خود را از غرور پاک کند؟ قطعا. غرور شایسته کسی است که نقطه ضعفی نداشته باشد، غرور حتی برای فرشتگان با وجود قدرت های زیاد و بالایی که دارند جایز نیست

آیا این پاکسازی همان است که ابلیس در آیه 16 سوره اعراف خطاب به الله می گوید " أَغْوَیْتَنِی"؟ این کلمه از ابلیس (من را اغوا کردی) کاملا روشن می کند که، حالا او می داند این واقعه از ابتدا مکر الله برای او بوده و او در مکر الله گرفتار و شکست خورده است، مکر الله جوابی بر مکر و غرور بود.

پس الله تصمیم به امتحان کردن ملائکه گرفت، چیزهایی (اصلا مهم نیست چی) را در عرش مهیا می کند که علم آن به فرشتگان داده نشده یا قبلا آن ها را ندیده اند. در این جا مهم این بوده الله به فرشتگان ثابت کند که همه چیز را نمی دانند. برای همین چیزهایی را عرضه می کند که تا قبل از آن "فرشتگان راستگو" ندیده اند. الله به آدم اسامی آن چیزها را یاد می دهد. به فرشتگان می فرماید اگر عالم هستید و می دانید، من را از اسامی اینها آگاه کنید. اینجاست که فرشتگان اظهار عجز می کنند و دانایی خود را محدود به همان چیزهایی می کنند که الله به آن ها یاد داده است. چون دریافته اند که گویا هنوز خیلی چیزها در عالمین هست که آنها از آن بی خبرند و فقط ذات الله می داند! درواقع آنها از امتحان الله سربلند بیرون می آیند برای همین بخاطر نظر قبلی شان (آیا کسی را جانشین می گذاری که فساد می کند؟) مجازات نشدند.

هدف در اینجا این است عالم بودن الله به نهان و آشکار و محدود بودن علم فرشتگان ثابت شود نه دانای مطلق شدن آدم!

درواقع اگر آن اسامی رموز هستی یا هر چیز خاص دیگری بوده باشند، پس وقتی آدم آن اسامی را نزد فرشتگان لو داده، آن ها نیز عالم به آن اسامی شده اند! این دیگر فضیلتی برای آدم به شمار نمی آید چون فرشتگان نیز توسط آدم از آن اسامی آگاه شده اند

به گفته علاّمه طباطبایی "کلمه اسما جمع و با الف و لام است و با کلمه کل تأکید شده؛ یعنی خداوند همه نام‌ها را بدون استثنا به آدم آموخت."

این درست است که "همه" را آموخت، اما کدام همه؟! در اینجا "همه" بعنوان مطلق منظور نیست. منظور از "همه" تمام آنهایی است که خداوند در آن محضر مهیا کرده، به آدم یاد است. شاهد این ادعا کلمه " هَٰؤُلَاءِ" است که ضمیر جمع برای اشاره به نزدیک است! این یعنی چیزهای محدودی در آن جمع حاضر شده اند که باید نام برده می شدند نه همه چیز! منطقی نیست فرض کنیم کل موجودات عالمین در آن جا حاضر شده باشند (چون ملائکه بسیاری از آنها را دیده و می شناسند). بلکه صرفا چند چیز که ملائکه قبلا ندیده اند کفایت می کند در آن جمع حاضر باشند چون هدف مشخص است!

توجیه دیگری از گمراهان در این باره را بخوانید

"البته نوع علم و آگاهی نسبت به آن، غیر از این علم و آگاهی است که ما به موجودات داریم. علم به اسماء آنها به‌گونه‌ای بوده که از حقایق وجودی آنها و از ذوات آنها پرده بر می‌داشته و آنها را آشکار می‌ساخته است. نوعی خاص از یادگیری و آگاهی که تنها ظرف وجودی حضرت آدم(ع) توانایی پذیرش آن را داشته است و چنین قابلیتی در فرشتگان وجود نداشته است."

این نویسنده قصد دارد با ذهن منحرف خودش، انحرفات ذهنی اش را القا کند و بگوید آن اسامی چیز بزرگی بوده و به آدم چنان قدرتی می داده تا بتواند با استفاده از آن اسامی، دیگر هیچ چیز بر او پوشیده نماند!

انسان وقتی دچار تقدیس و بزرگنمایی در یک موضوع می شود، که از آن موضوع کوچکترین آگاهی ندارد.

اینها از این جهت گمراه شده اند چون تصور می کنند، در این لحظه است که آدم بر موجودات دیگر برتری یافته، در حالی که برتری آدم نسبت به موجودات دیگر همزمان با خلقت او بوده است! آدم هر چه که نیاز داشت تا بخاطر آن نسبت به سایرین برتر باشد از ابتدا به او عطا شده است. اصلا نیازی نبود بعد از آن به او چیزی داده شود تا شایسته شود. اینها: اختیار، اراده، تعقل، امید، عشق و طغیان انسان را برتر و خاص می کنند

هدف این مکالمه بین الله، فرشتگان و آدم این نیست که شایستگی آدم به عنوان خلیفه بروی زمین اثبات شود، بلکه هدف اثبات این است که، الله می خواهد عرش خود را از غرور (که نتیجه اش اخراج مغروران است) پاک بفرماید.

اکنون که فرشتگان معترف شدند، "ما چیزی جز آنچه به ما تعلیم داده‌ای، نمی‌دانیم" باید امتحان نهایی را هم بگذرانند. امتحان نهایی این است ثابت شود آیا بار دیگروقتی الله بفرماید این جانشین است، دیگر نمی گویند این فلان و فلان می کند؟ پس برای این که به ثبوت برسد آنها مطیع اند و غرور ندارند، از آنها می خواهد که بر آدم سجده ببرند. هدف از این سجده به هیچ وجهه برای نشان دادن برتری آدم بر ملائکه نیست بلکه صرفا به خاطر این است الله بداند آیا فرشتگان مطیع هستند یا این بار نیز تصور می کنند که فکر آن ها درست است و شاید بگویند: شایسته نیست کسی جز تو را سجده ببریم!

در اینجاست که مغرور و مطیع راهشان جدا می شود. دانا پی برده که هنوز بسیاری چیزها هستند که او نمی داند پس سجده می برد چون به یقین رسید که وقتی الله امری می کند قطعا از هر کس دیگری به آن آگاه تر است ولی نادان تصور می کند که بهتر می اندیشد و فکرش درست تر است برای همین می گوید منطقی نیست من که از او برترم بر او سجده ببرم. ابلیس که هنوز قانع نشده، پر از غرور است و مطیع امر الله نیست. این آغاز رانده شدن او است. ابتدا از عرش الله رانده می شود و بعد از خوراندن سیب به آدم و حوا، از بهشت نیز رانده و به همراه آدم بر زمین سقوط داده می شوند!

این مقاله کامل نیست و ممکن است در آینده ویرایش شود!